Δεκεμβριστές

Ονομασία που αποδίδεται σε όσους έλαβαν μέρος στις εξεγέρσεις που ξέσπασαν τον Δεκέμβριο του 1825 στην Αγία Πετρούπολη και στη νότια Ρωσία. Με τον ίδιο όρο χαρακτηρίστηκαν επίσης και τα μέλη των μυστικών ενώσεων που είχαν προετοιμάσει τα γεγονότα. Εξαιτίας της καθυστερημένης πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης, στη Ρωσία ήταν διαδεδομένη η αντίληψη –κυρίως μεταξύ των αξιωματικών που είχαν πάρει μέρος στις ευρωπαϊκές εκστρατείες– ότι ήταν αναγκαία μια βίαιη εξέγερση για τον μετασχηματισμό και τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Εκείνοι που υποστήριζαν αυτή τη θέση συγκρότησαν την Ένωση της Σωτηρίας, η οποία μετονομάστηκε σε Ένωση του κοινού καλού το 1818. Αργότερα η μυστική αυτή οργάνωση χωρίστηκε σε δύο ενώσεις: του Βορρά και του Νότου, από τις οποίες η δεύτερη –που ήταν πιο ριζοσπαστική– συγχωνεύτηκε με μία νέα οργάνωση που εμφανίστηκε στο μεταξύ, τον Μυστικό Σύνδεσμο των ενωμένων Σλάβων. Σε μία σύντομη περίοδο μεσοβασιλείας, μετά τον θάνατο του τσάρου Αλέξανδρου Α’ και εξαιτίας της σύλληψης του Μουράβιεφ Αποστόλ, ξέσπασε εξέγερση στη νότια Ρωσία, αλλά τα κυβερνητικά στρατεύματα την κατέπνιξαν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ανάλογη τύχη είχε και η εξέγερση ορισμένων στρατιωτικών τμημάτων που ξέσπασε στην Πετρούπολη στις 14 (26) Δεκεμβρίου, ημέρα που είχε οριστεί για τη στέψη του τσάρου Νικολάου Α’. Ακολούθησαν πολυάριθμες συλλήψεις και πολλοί κατηγορούμενοι οδηγήθηκαν στο Ανώτατο Δικαστήριο. Πέντε από αυτούς καταδικάστηκαν σε θάνατο με απαγχονισμό και εκατοντάδες σε καταναγκαστικά έργα στη Σιβηρία. Η πολιτική και κοινωνική σημασία του κινήματος των Δ. ήταν σημαντική τόσο γιατί οι ιδέες τους προηγήθηκαν των πανσλαβιστικών θεωριών που εμφανίστηκαν λίγο αργότερα, όσο και γιατί άνοιξαν τον δρόμο για τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις κατά το δεύτερο μισό του ίδιου αιώνα. Λογοτεχνία. Το πολιτικό κίνημα των Δ. είχε στις τάξεις του, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας και κατά τη στιγμή που εκδηλώθηκε η ένοπλη εξέγερση, πολλούς διανοούμενους, κυρίως ποιητές, και είχε κερδίσει τη συμπάθεια των μεγαλύτερων προσωπικοτήτων της λογοτεχνίας της εποχής, όπως του Πούσκιν και του Γκριμπογιέντοφ. Έτσι το κίνημα εμφανίστηκε και ως λογοτεχνικό ρεύμα, το οποίο παρουσίασε για πρώτη φορά στη Ρωσία μία πολιτική ποίηση, αντίθετη στον τσαρισμό. Ο μεγαλύτερος Δεκεμβριστής ποιητής ήταν ο Κοντράτι Φιοντόροβιτς Ριλέγιεφ, που καταδικάστηκε σε θάνατο με απαγχονισμό για τη συμμετοχή του στην εξέγερση. Έγραψε το ποίημα Βοϊναρόφσκι,τα ιστορικά ποιήματα με τον τίτλο Ντούμι κ.ά. Αξιόλογο έργο, ποιήματα και τραγωδίες, άφησε επίσης ο Βίλγκιελμ Κάρλοβιτς Κιουχιλμπιέκιρ, ιδιαίτερη και σύνθετη φυσιογνωμία, που εξορίστηκε στη Σιβηρία. Την ίδια τύχη είχε και ο Αλεξάντρ Αλεξάντροβιτς Μπεστούζεφ Μαρλίνσκι, ο οποίος ανήκε στην ίδια ομάδα με τον Αλεξάντρ Ιβάνοβιτς Οντογέφσκι και έγινε αργότερα μυθιστοριογράφος. Οι ποιητές αυτοί, συνδεδεμένοι με φιλία και με πολιτική αλληλεγγύη, αντιπροσωπεύουν τη στρατευμένη επαναστατική και πολιτικά δεσμευμένη πτέρυγα του ρωσικού ρομαντισμού. Συγκέντρωση Δεκεμβριστών, σε σκίτσο του Καντίνσκι. Το φιλελεύθερο και ριζοσπαστικό ρωσικό κίνημα των αρχών του 19ου αι. είχε δημιουργήσει και αντίστοιχο λογοτεχνικό ρεύμα.

* * *

οι

(ως ιστορ. όρος)

1. μέλη τής συνωμοσίας η οποία οργανώθηκε στην Πετρούπολη τον Δεκέμβριο τού 1825 κατά τού τσάρου Νικολάου Α'

2. τα μέλη τής οργανώσεως τών Βοναπαρτιστών που ανέπτυξε δράση υπέρ τού Ναπολέοντα Γ' όταν εκδηλώθηκε στη Γαλλία το πραξικόπημα τής 2ας Δεκεμβρίου 1851.